ONLY HUMAN (ROUZBEH RASHIDI /2009/IRELAND) จับจ้องมองเพียงผู้คน

 

 

 

PEDRO COSTA เคยพูดถึงหนังของเขาเองไว้อย่างงดงามว่า ในหนังของเขานั้นผู้ชมจะไม่รู้อะไรเลย ผู้ชมเพียงผ่านเข้ามากลางเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้น ผู้ชมเป็นเพียงแขกที่ไม่ได้รับอนุฐาติให้เข้าไปในชีวิตของตัวละครทำได้เพียงเงี่ยหูฟัง หหรือแอบมองจากประตูที่เปิดแง้มอยู่เพียงครึ่งเดียว

 

และดูเหมือน ONLY HUMAN จะสนับสนุนโควตของคอสตาอย่างน่าทึ่ง เพราะนี่คือหนังซึ่ง ‘จับจ้องมองเพียงผู้คน’  จ้องมองอาการ หมกมุ่น เหม่อลอย ว่างเปล่า ของผู้คน ภาพที่ไร้ความหมายของผู้คนที่ไม่ได้ทำอะไร แค่นั่งดูทีวี สูบบุหรี่ ถ้ามีอารมณ์เศร้า เราก็ไม่ได้เห็นอะไร ผู้ชายอารมณ์ทุกข์เตะกระป่อง เธอเย็บผ้า เขาเล่นเกม เขานอนดูทีวี เธอลอบมองจากหน้าต่าง เขาขับรถ เขากินอาหาร เขาทำอาหาร เธอดูทีวี สรรพสิ่งรอบๆตัวละครคือกิจกรรมของการไม่ทำอะไร เมื่อไม่ทำอะไร มันจึงไม่มีอารมณ์อันใดให้คว้าจับ ไม่มีกระทั่งความเบื่อหน่าย เพราะพวกเขาและเธอไม่ได้เบื่อหน่าย ไม่ได้รอคอยอะไร ไม่ได้คาดหวังอะไร พวกเขาก็แค่ใช้ชีิวิตไป ใบหน้าแบบที่เราไม่เคยจับสังเกต แต่เป็นใบหน้าที่สถิตอยู่บนหน้าของเรามากที่สุด ใบหน้าที่ไม่มีความรู้สึกอะไรเลย

หนังเลื่อนไหลไปท่ามกลางความน่าเบื่อหน่ายของผู้ชมที่เฝ้ารอเหตุการณ์ เพราะหนังไม่มีเหตุการณ์ ไม่มีการเชื่อมโยง ตัวละครอาจมีชีวิตสลับไขว้ไปมาแต่ไม่ได้มีอะไรเกี่ยวข้องกัน ไม่มีอะไรเกดิขึ้นจากต้นจนจบ  ฉากที่มีอารมณ์มากที่สุด คือฉากสั่งอาการที่ตัวละครสั่งแล้วมันไม่มีของ การทะเลาะกับบ๋อยอาจจะเป็นเรื่องที่น่าตื่นเต้นที่สุดในหนัง ถ้านั่นจะเรียกว่าการทะเลาะหรือการตื่นเต้น

 

นอกจากจะไม่มีเรื่องราวหนังยังไม่มีทิวทัศน์อีกด้วย หนังเป็นเพียงการจ้องมองผู้คนโดยไม่เสียเวลาถ่ายภาพท้องฟ้า ต้นไม้  ถ้าจะมีก็เพียงแสงจันทร์อันแสนไกล และต้นไม้โยกไหวใกล้ชิดจนไม่เห็นตัว เห็นเพียงพุ่มพฤกษ์โย้เย้ ไม่มีห้อง ไม่มีย้าน โถงทางเดิน สวน ถนน  มีเพียงใบหน้าผู้คน ซึ่งไม่ทำอะไรเลย

หนังtrubute ให้ Melville มีแากตัวละครนั่งดูหนัง Melville ด้วยสีหน้าไร้อารมณ์ (ในฉากที่ระทึกสุดๆ) อย่างน้อยสองครั้ง (น่าจะเป็น Army of Shadows) ซึ่งน่าสนใจมากว่า ในขณะที่หนังของMelville เต็มไปด้วยอารมณ์ระทึกขวัญ แต่ตัวละครในหนังMelvilleก็ต้องสะกดใบหน้าตัวเองให้นิ่งๆแบบนี้   แต่ในหนังเรื่องนี้ความนิ่งของมันเกิดจากความว่างเปล่า ว่างเปล่าที่ไม่ได้แปลว่าทุกสิ่งหายไปหมด แต่แปลว่าก็ไม่ได้มีอะไรอยู่ตั้งแต่แรกว่าเปล่าเฉยๆที่ไม่มีเซนส์ของความทุกข์

 

อีกฉากหนึ่งที่น่าสนใจคึือการถ่ายภาพตัวละครระยัยประชิดนอนหงายมองเพดาน ท้องฟ้า หนังไม่ตัดไปขางนอก(มีการตัดภาพต้นไม้เพียงช่วงสั้นๆ) เราไม่เห็นว่าเขามองอะไร  ตรงข้ามกับหนังทั่วไปที่มักจะถ่ายสิ่งที่ตัวละครเหม่อมอง มากกว่าถ่ายตัวละครมองเหม่อ ฉากนี้เลยเป็นด้านกลับของหนังนิ่งช้าที่โฟกัสทัศนียภาพเพื่อแทนความรู้สึกขณะเหม่อลอยของคน แต่ในหนังเรื่องนี้มีแต่คนโดยไม่มีทัศนียภาพ และไม่มีความรู้สึก นอกจากนั้นฉากนี้ยังทำให้นึกถึงฉาก นอนหงายมองควันบุหรี่ของAlain Delon ใน Le Samourai อีกด้วย

 

ไปๆมาๆเลยกลายเป็นว่าคนที่แค่ผ่านเข้ามาในเรื่องคนที่แอบถ่าย ไม่ใช่ตัวละคร ถ่ายจากระยะไกล กลับเต็มไปด้วยอารมณืและเรื่องราวแทน ตัวละครแบบที่เรามักจะเลยผ่านไป เพราะไม่ได้เป็นตัวประกอบแต่เป็นแค่คนเดินผ่านฉาก หนังให้เราดูภาพเด็กวัยรุ่นจูบกันในฉากแรก  และเสียงหัวร่อต่อกระซิกในแสงจันทร์ในฉากสุดท้าย สองฉากนี้ดูจะมีอารมณ์ มีเรื่องราวมากที่สุด แต่มันเป็นของผู้อื่น คนที่ไม่อยู่ในหนัง  คนที่ผ่านเข้ามาหน้ากล้อง เหมือนผู้ชมที่ผ่านเข้ามาในชีวิตตัวละคร

 

แม้หนังจะไม่ถึงขั้นแนบเนื้อไปกับชีิวิตเพื่อถ่ายภาพสมจริงของชีวิตประจำวันออกมา แต่หนังก็มีศักยภาพของความว่างเปล่าที่งดงามและน่าทึ่งมากๆ